در ادامه “ مقاله مشکلات مدیریتی گاوداری صنعتی در ایران و ارائه راهکارها (بخش ۳ ) “ موارد دیگر را بررسی می کنیم.
۵-ساختمانهای نگهداری گاوهای شیری
پژوهش و تجربه نشان داده است که تولید دام در شرایط محیطی بهینه دما، رطوبت و تهویه افزایش می یابد. بنابراین دلیل عمده سرمایه گذاری برای ساختن جایگاه، باید تعدیل شرایط محیطی به شیوه ای باشد که هزینه های اضافی برای بهینه سازی شرایط محیطی با تولید بیشتر جبران شود در ضمن لازم است این جایگاه ضمن هماهنگی با شرایط اقلیمی منطقه، از نظر تأمین نور و فضا، و نیز از لحاظ چیدمان به نحوی طراحی شود که بهداشت، راحتی برای گاو و گاودار و امکان انجام کار برای کارکنان با بازدهی بالا فراهم شود. برای نمونه، در ارتباط با تأمین فضای کافی، اگر فضای آخور برای هر گاو از ۶۰ سانتیمتر به ۳۰ سانتیمتر کاهش پیدا کند، شناسایی گاوهای فحل از ۷۰ %به ۳۵ %کاهش می یابد.
۶-مدیریت دیگر موارد رعایت بهداشت گله :
پیشگیری از بیماریها یکی از مهمترین عامل های مؤثر در مدیریت گاوداری و افزایش سوددهی است. لازم است که هر گاودار برنامه ای بهداشتی برای پیشگیری، تشخیص و درمان بیماریها با استفاده از دامپزشک داشته باشد و در اجرای آن تلاش کند. به عنوان نمونه بیماری های لنگش و ورم پستان که در هر دوره ابتلای دام باعث بروز ضررهای مالی زیاد تا حد حذف دام از چرخه تولید می شود.
لنگش در گاو شیری با خسارات اقتصادی قابل توجه همراه می باشد. بیشتر موارد لنگش در گاو به علت ابتلا ساختارهای انگشت به جراحات و آسیب های مختلف بوده که چنانچه به موقع تشخیص و درمان نشوند می توانند توسعه یافته، تا جائی که منجر به آسیب نسوج عمقی تر گردد. در موارد عفونت های عمقی انگشت درمان های ضدمیکروبی به تنهایی به علت نکروز نسج عضلانی نتیجه درمانی را در پی نداشته و لذا به حذف دام از گله و کشتار زودرس منجر می شود. با عنایت به یافته های حاصله می توان چنین نتیجه گیری نمود که تغییرات مورفوپاتولوژیک در نسوج سطحی و عمقی انگشت دلیل حذف گاوان بوده، که می توان عدم تشخیص به موقع جراحات و تجویز نامناسب دارو را جهت درمان به عنوان عوامل مسبب در این قضاوت مهم د خیل دانست.
برای تشخیص به هنگام و ثبت درمان و امکان ردیابی دام بیمار شرکت مدیران نرم افزار سم چینی را طراحی نموده است که در این نرم افزار امکان ثبت شماره بدن ،تاریخ ،پرو تکلی که دام تحت آن در برنامه سم چینی قرار گرفته، ناحیه درگیر و نوع درمان صورت گرفته فراهم شده است پس از ثبت اطلاعات امکان گزارش گیری از اطلاعات وجود دارد همچنین اطلاعات کلی دامها و لیست دامهایی که در یک دوره بیش از یکبار سم چینی شده اند صفحه اصلی برنامه قابل رویت می باشد.
بیماری ورم پســتان یکی از مهمترین و پرهزینه ترین بیماریها در ســطح گله های گاوهای شــیری دنیا می باشد که به عنوان یکی از عوامل مهم به وجود آورنده نارســائی های تولید مثلی نیز شناخته شده است. کاهش تولید و اختلال در فرآوری شــیر بیشترین خســارتهای این بیماری را تشکیل می دهند. بیماری دارای اثرات چشــمگیری بر کاهش ارزش یک گاو و در نتیجه درآمد و ســود یک گله می باشد. اثرات بیماری ورم پستان بر اقتصاد دامپروری به دو دســته عمده اثرات مســتقیم (درمــان دارویی، هزینه های دامپزشــکی و مرگ ناشــی از بیماری) و اثرات غیرمستقیم (کاهش تولید شیر، کاهش پروتئین شیر، کاهش توانایی تولید مثل و کوتاه نمودن امید به زندگی گاو شیری و در نتیجه افزایش دادن خطر حذف گاو) تقسیم می شود .میزان بروز بیماری ورم پستان در یک واحد تولیدی در اقتصاد آن واحد بسیار موثر می باشد و اطلاعات مرتبط به بروز بیماری جزء بسیار مهمی از دانش مدیریت و کنترل بیماری اســت. پس از اینکه دامهای مبتلا به این نوع بیماری شــناخته شده اند دامدار برای درمان آن اقدام می نماید یا اینکه آن را از دامداری حذف می نماید؛ از اینرو محاسبه میزان شیوع در مورد این بیماری نمی تواند برآورد درستی از بار بیماری در یک واحد تولیدی باشد. در این شرایط بروز موارد جدید معیار بهتری برای ارزیابی شاخصهای سلامت دامها می باشد. بروز تجمعی ورم پستان در گله ها برابر با ۸/۳۵ برآورد شد. با افزایش شکم زایش بروز تجمعی افزایش یافت به طوری که بیشترین موارد ابتلا در گاوهای شکم پنجم دیده شد.
نرم افزار ورم پستان طراحی شده در شرکت مدیران امکان ثبت به موقع و پیگیری درمان دام مبتلا به ورم پستان را می دهد.
دربرنامه با آیتم ورود دام به بهاربند ورم دام به بهاربند ورم پستان ممنتقل شده و با انتخاب آیتم ویزیت امکان ثبت اطلاعات درمانی برای دام فراهم می گردد که در این صفحه امکان ثبت بدن، تاریخ ورود به بهاربند گوش پلاستیکی،تاریخ شروع درمان،تاریخ خاتمه،نوع تشخیص،مسئول درمان،نوع درمان و کارتیه در گیر وجود دارد.
ضریب هزینه دارو دارای کشش معادل ۲۸۰/۲ درصد است. در واقع، با یک درصد افزایش در مصرف دارو تولید شیر ۲۸۰/۲ درصد افزایش می یابد؛ ولی باید توجه داشت که مصرف زیاد دارو خود منجر به ایجاد آلودگی و مسمومیت در شیر می شود و عواقب دیگری را برای دامها و همچنین مصرف کنندگان محصولات در پی دارد؛ از این رو توصیه می شود با افزایش سطح بهداشت در دامداری ها و اصلاح نژاد دامها برای مقاومت در برابر بیماریها نیاز مصرف دارو در دامداری کاهش یابد و به حد معقول برسد. یکی از جنبه های مهمی که مورد توجه مدیریت گاوداریهای موفق قرار گرفته است، با توجه به مسائل جزیی در مدیریت گاوداری است. مسائلی مانند ارتفاع آخورها، بهداشت جایگاه، میزان نور، شیرخشک، طول مدت شیردهی، تراکم حشرات، تراکم مناسب گاوها، در گروه و … را در نظر داشته و به آن اهمیت دهید زیرا تولید نهایی شیر تحت تاثیر مسایل کلی و جزیی زیادی است.
۷-میزان حذف
افزایش ماندگاری دامهای شیری در گله، باعث افزایش سود دامدار از طریق کاهش هزینه تولید تلیسه جایگزین و ادامه حیات دامداری می شود .به همین دلیل یک دام باید دو تا سه دوره ی شیردهی در گله بماند تا بتواند هزینه ی پرورش خود را جبران کند .بعد از این مرحله و در شیردهی های بعدی دام برای گله سود آور می شود .متأسفانه به دلیل ضعف مدیریت در تأمین خوراک مناسب و نیازهای دامپزشکی حیوان، اکثر دامها به مرحله ی بلوغ جسمی خود (چهارمین شیردهی) نزدیک نمی شوند. حتی در صورت درمان یک دام بیمار حداکثر سود حاصل نمی شود زیرا درمان یک دام بیمار هزینه بر است میزان حذف های ناخواسته و به تبع آن هزینه های تولید از مهمترین عوامل ماندگاری در یک واحد دامداری است. حذف یعنی حذف یک گاو از مزرعه به دلیل فروش، ذبح یا مرگ می باشد.حذف یک حالت پیچیده است که عوامل مختلفی در آن دخیل هستند دلایل حذف به طور کلی شامل دو دسته حذف اختیاری (یا اقتصادی) و حذف اجباری (یا فیزیولوژیکی) می باشد .حذف اختیاری به دلیل پایین بودن تولید، سن بالا، مازاد بودن و یا نیاز مالی دامدار صورت می گیرد و هرچه درصد آن از کل حذف ها بیشتر باشد، اقتصادی تر است زیرا در کنترل دامدار بوده و دامدار دام سالم را با قیمت بالایی به دامداری دیگر می فروشد در مقابل حذف اجباری به دلیل مشکلات تولید مثلی، بیماری، آسیبهای فیزیکی، مرگ و ورم پستان رخ می دهد و هرچه درصد آن از کل حذفها کمتر باشد، اقتصادی تر است زیرا خارج از اراده دامدار است همچنین با افزایش حذف اختیاری شدت انتخاب افزایش می یابد و دامهای با تولید بالا، بدون مشکلات تولید مثلی و سالم بیشتر در گله می مانند و سطح تولید گله افزایش می یابد بر اساس مطالعات انجام گرفته بیشترین فراوانی حذف در ایران مربوط به مشکلات تولید مثلی با بیش از ۲۸ درصد می باشد. علت های مهم بعدی، غیراقتصادی بودن با بیش از ۱۶ درصد و بیماریهای عفونی با بیش از ۱۳درصد رتبه های دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. سایر علل شامل اختلالات متابولیکی (۵/۸ درصد)، ورم پستان (۷درصد)، مازاد بودن (۵ درصد)، صدمات فیزیکی (۵ درصد) گزارش شده است به طورکلی جایگزینی گاوهای کم تولید با گاو یا تلسیه های پر تولید سود مزرعه را افزایش می دهد اما حذف بیش از حد در گله پرهزینه نیز خواهد بود زیرا تولید تلیسه جایگزین به دلیل قیمت بالای خوراک و قیمت نسبتاً پایین شیر بسیار گران تمام می شود علاوه بر قیمت تلیسه جایگزین، عوامل دیگری از جمله قیمت شیر، قیمت دام حذفی، سن، وضعیت سلامتی و باروری، شکم زایش و مرحله شیردهی در حذف یک دام مؤثر است تقریباً ۹۰ درصد از اختلاف عمر گاوها به دلیل عوامل مدیریتی، محیطی یا بیماریها می باشد بنابراین تغییرات در محیط، امکانات جایگاه و مدیریت در جهت بهبود می تواند باعث افزایش عمر شود. در مطالعات مختلفی که در ایران و جهان شده است میزان حذف اختیاری به طور کلی پایین و در دامنه بین ۵/۱ الی ۲۵ %می باشد البته در تحقیقاتی که که درصد حذف بالای ۱۵ درصد بود فروش به دلیل نیاز مالی را جزو حذف اختیاری در نظر گرفته بودند و در اکثر موارد در گله های بزرگ مشکلات تولید مثلی، وقوع بیماری و ناهنجاریها و ورم پستان دلایل اصلی حذف اجباری بوده است.البته در گله های ارگانیک دلیل اصلی حذف مشکلات پستانی و بعد مشکلات تولید مثلی است.از آنجایی که مقوله سود گله به طور مستقیم با حذف در ارتباط است، شناسایی و برطرف کردن عوامل حذف بسیار ضروری به نظر می آید .حذف اختیاری به دلیل مازاد بودن در گله موجب سود حداکثری می شود اما حذف به دلیل غیر اقتصادی بودن چنین حالتی را به وجود نمی آورد .در یک واحد گاوداری موفق هر چه قدر دامها در شکمهای بالاتر به دلیل تولید شیر پایین و سن بالا حذف شوند اقتصادی تر است و نشان دهنده ی مدیریت مناسب در آن واحد دامدارای است.دانستن علل حذف در یک گله به مدیریت آن در آینده کمک شایانی می کند و همچنین به کنترل بیماریها در آینده کمک می کند.
در گزارشات آماده برنامه گزارش گیر رز در مورد حذف دام آیتم هایی مثل تعداد دام ها ، سن دام، جنسیت، شیرواری، گروه حذف (اجباری، اختیاری و…) علت حذف لحاظ شده که پس از گزارش گیری و بررسی نکات کلیدی در بهبود مدیریت گله بکار گرفته می شود.
۸- مدیریت تلیسه:
اگر مایل هستید که مدت زیادی در حرفه گاوداری ماندگار و فعال باشید، نباید موضوع پرورش تلیسه را نادیده بگیرید. زیرا هرگونه بی توجهی به دوره پرورش گوساله ها با پرداخت غرامت سنگینی در دوران شیردهی آنها همراه خواهد بود. تلیسه ها باید در سن ۲۲ تا ۲۴ ماهگی زایمان کنند و پس از زایمان دارای وزنی برابر ۵۵۰ تا ۵۸۰ کیلوگرم باشند. بنابراین برای دستیابی به این هدف، باید از ابتدای تولد خود تغذیه خوبی داشته باشند.تلیسههای جوان به تغذیه جیرهای حاوی ۱۷ درصد پروتئین خام و مخلوطی از اسیدهای آمینه عبوری برای تشکیل ماهیچه و رشد کافی نیازدارند. در دوره پرورش تلیسه ها تا مرحله زایمان باید علوفه های مرغوب و با سطح کمتر کنسانتره برای تغذیه آنها فراهم شود.
منابع:
۱-مشکلهای مدیریتی گاوداری صنعتی در ایران و ارائه راهکارها (علی نیکخواه)
۲-بررسی تأثیر عوامل مدیریتی بر تولید و سودآوری مزارع صنعتی پرورش گاو شیری- مطالعه موردی جنوب استان تهران(سیدهاشم امینی شال ، احمدرضا یزدانی ، امیرحسین چیذری ، پژمان اعالیی بروجنی وحامد رفیعی)
۳- اسدیان، مجموع مقالات علمی و کاربردی تغذیه و پرورش گاو شیری. انتشارات رنگینه
۴-تأثیر تشخیص زود هنگام آبستنی بر مدیریت تولیدمثل گاو شیری(جلیل درستی ، احمد زارع شحنه و اردشیر نجاتی جوارمی)
۵-بررسی عوامل موثر بر حذف در گاوهای شیری هلشتاین شمال غرب ایران(نعمت هدایت ایوریق،کبری پوراسد آستمال ))
۶- لنگش در گاو شیری: تشخیص نادرست یا مداخلات درمانی نامناسب؟ (محسن نوری،ایرج نوروزیان،سید حسین مرجانمهر، حسین شاد)
۷- تعیین بروز تجمعی ورم پستان در گاوداریهای صنعتی استان تهران حمید شریفی، *مینا بداغ آبادی، محسن عادلی ساردوئی، جهانگیر کبوتری کتج، همایون بابایی
۸-نرم افزار های شرکت مدیران تحلیل گر سپاهان
تهیه کننده: مریم زمانی
کارشناس علوم دامی
