در ادامه “ مقاله مشکلات مدیریتی گاوداری صنعتی در ایران و ارائه راهکارها (بخش ۲)“ موارد دیگر را بررسی می کنیم .
۴-مدیریت تولیدمثل
بقای گاوداری و تولید شیر به تولیدمثل بستگی دارد. بهبود ژنتیکی نیز بستگی به داشتن تلیسه کافی برای جانشینی گاوهای حذفی دارد. بنابراین، بازدهی زیاد تولیدمثل تأثیر شایانی بر بهبود ژنتیکی گله دارد. اهمیت دستیابی به میزان گوساله زایی بهینه و بیشترین سوددهی ایجاب می کند که هر ماده گاو، سالی یک گوساله زنده و سالم تولید کند. اگر فاصله گوساله زایی بیش از ۳۶۵ روز باشد، زیانهای اقتصادی زیادی در پی دارد. این زیان ها بیشتر در اثر کاهش تولید شیر، بازده غذایی، میزان گوساله زایی و دیگر عامل ها ایجاد می شود. تعداد زیادی گاو نیز به دلیل کم تولیدی و مشکل های باروری، از گله گاوهای شیری حذف می شوند توجه به مراتب فوق، مدیریت دانشبنیان تولیدمثل نقش مهمی در پرورش گاوداری صنعتی دارد.
در مورد اثر مثبت هزینه تلقیح بر سود نیز باید گفت اگرچه اسپرمهای تعیین جنسیت شده، پروف شده و مرغوبتر گرانتر هستند اما احتمال باروری آنها بیشتر است و ناباروری و نیاز به تلقیح مجدد را کاهش می دهند؛ بنابراین هزینه های تلقیح به ازای هر بار آبستنی کاهش می یابد و دام در دوره شیردهی بعدی زودتر وارد چرخه تولید می شود و درآمد دامدار را افزایش می دهد.
مدیریت، تغذیه و پیشگیری عامل های اصلی مؤثر بر تولیدمثل هستند. در شرایط مطلوب، ۸۵ %گاوها تا ۶۰ روز پس از زایش باید فحل شوند و با اولین تلقیح ۷۰ %آنها آبستن شوند که شوربختانه در ایران چنین نیست و به طور معمول با ۲ تا ۳ بار تلقیح به این میزان دست می یابند. در گاوداری پیشرفته، روزهای باز کمتر از ۱۰۰ روز (ایده ال ۷۵ تا ۹۰ روز) است.
تشخیص زود هنگام آبستنی یکی از عوامل تأثیرگذار در مبحث مدیریت تولیدمثل است. امروزه از روشهای مختلفی نظیر لمس راست رودهای و سونوگرافی و همچنین نمونه گیری خون می توان به این هدف رسید، امّا با توجه به تشخیص روشهای مذکور در روزهای متفاوت پس از تلقیح، تأثیر تشخیص زود هنگام آبستنی در مدیریت تولیدمثل گاو شیری آشکار می شود. تشخیص زود هنگام آبستنی موجب کاهش روزهای باز و امکان آگاهی بخشی به دامدار را برای تشخیص دامهای آبستن از غیر آبستن می دهد. تشخیص به موقع آبستنی و فحلی دارای اهمیت ویژهای است، چرا که تشخیص زود هنگام آبستنی و فحلی باعث شناسایی سریع گاوهای غیر آبستن و اقدام به بارور کردن مجدد آنها در گله می شود. ضعف در تشخیص به موقع فحلی و آبستنی موجب می شود تا فحلی های زیادی طی عمر اقتصادی گاو از دست برود و موجب افزایش روزهای باز و فاصله گوساله زایی در گله خواهد شد. بنابراین تشخیص سریع آبستنی تأثیر مهمی بر عملکرد تولیدمثلی گله همچون میزان تولید در دوره شیردهی فعلی، میزان تولید در دوره شیردهی بعدی، میزان تولید در کل طول عمر تولیدی، تعداد روزهای باز، فاصله گوساله زایی، نرخ حذف ناشی از ناباروری و تعداد گوساله متولدشده دارد و از نظر اقتصادی هزینه خوراک روزانه در روزهای شیردهی مازاد دوره شیردهی فعلی، هزینه خوراک دوره خشکی مازاد، هزینه جایگزینی تلیسه و هزینه اسپرم و هورمون تراپی و هزینه نگهداری دام غیرآبستن و درنهایت میزان سود دهی گله را تحت تأثیر قرار می دهد.
در برنامه مدیریت گله ،گاودار می تواند پس از ثبت اطلاعات در برنامه با استفاده از لیست گزارش های متنوع گزارش گیری رز شرایط گله خود در موارد مختلف از جمله تلقیح، باروری،زایش، روزهای باز و…..بررسی نماید.
به عنوان مثال در مورد راندمان افراد ،باید از نرم افزار انتظار داشته باشیم که این موارد را گزارش نماید
۱-تلقیح کار
الف – باروری به تفکیک مامور تلقیح
ب-باروری به تفکیک اسپرم
ج-باروری به تفکیک شکم
۲- دامپزشک
الف -تست های آبستنی
ب- کنترل تشخیص های بیماری ها و داروهای تجویز شده برای سایر دامها
۳-مسئول زایشگاه
الف-گزارش چک روزانه
ب- اطلاعات زایش و انتقال جنین
۴-فحل یاب
الف- باروری به تفکیک فحل یاب
همچنین در نرم افزار تلقیح کار شرکت مدیران امکان ثبت ۵ اسپرم پیشنهادی برای هر راس دام وجود دارد که مامور تلقیح با استفاده از این نرم افزار به سهولت به اطلاعات دام و همچنین اسپرمهای پیشنهادی آگاهی می یابد.
در برنامه تلقیح کار اطلاعاتی مثل شماره بدن،شیرواری،اسکوربدنی،و اسپرم ها یپیشنهادی،پروتکل،وضعیت تولیدمثلی،تاریخ تلقیح ،نوبت تلقیح،تاریخ تولید مثلی ،آخرین زایش ،شیر آخر ، رکورد قبلی ، سن به روز ،روزهای شیردهی و فاصله از تلقیح و کد موجودیت،موجودیت،علامت و سریال دام ثبت می شود تا مامور تلقیح با آگاهی از وضعیت دام تلقیح را انجام دهد.
۴-مدیریت بهنژادی گاوهای صنعتی
در مرحله اول، انتخاب نژاد متناسب با شرایط اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی اهمیت زیادی دارد. برای نمونه، به طور معمول گاوهای اروپایی برای مناطق معتدل و گاوهای زیبو برای مناطق گرمسیری مناسب هستند. در مرحله دوم، هدف گاودار پرورش گاوهایی با تولید بالاتر برای سود بیشتر است. برای نمونه، تفاوت درآمد بیشتر گاوی که روزانه ۴۰ لیتر شیر می دهد در مقایسه با گاوی که در همان شرایط، روزانه ۲۰ لیتر شیر با همان کیفیت تولید می کند اهمیت توجه به بهنژادی را مشخص می کند. راه رسیدن به این هدف استفاده از دانش ژنتیک و بهنژادی است. بهبود ژنتیکی افزون بر نیاز به فراهم آوری زیرساخت لازم، مهارتها و منابع گوناگونی را نیاز دارد که به تنهایی از عهده گاودار برنمی آید. گاودار تنها در مورد گزینش والدین گوساله ها می تواند تصمیم گیری کند. بنابراین لازم است که زیرساختها فراهم شود تا سازمان های بهنژادی و تلقیح مصنوعی و انجمن های بهنژادی ، مسئولیت امور پیچیده و دقیق بهنژادی را به عهده گیرند و سازمانهای دولتی فعال در امور دام نیز با نظارت بر کیفیت گاوهای نر مورد استفاده در تلقیح مصنوعی در کنترل کیفی دخالت کنند .
ارزیابی باروری یکی از پیچیده ترین ارزیابی های تولیدمثلی است به دلیل اینکه تحت تأثیر ژنتیک و محیط است و متأسفانه همبستگی ژنتیکی بین تولید شیر و باروری منفی است .بهبود بازده تولیدمثلی برای افزایش تولید شیر ضروری است بنابراین، در سودآوری گاوداری نقش مهمی دارد .کاهش بازده تولیدمثلی، سودآوری گاوداری را از راه های مختلفی می کاهد؛ افزایش فاصله گوساله زایی (افزایش روزهای باز) که سبب کاهش تولید شیر به ازای هر گاو و نیز کاهش تعداد گوساله متولدشده در طول عمر اقتصادی گاو می گردد ،افزایش حذف به علت ناباروری و افزایش هزینه جایگزینی دام، افزایش هزینه دستمزد و اسپرم و هزینه های دامپزشکی، افزایش مدت زمانی که گاو به علت افزایش روزهای شیردهی تولید کمی دارد یا افزایش دوره خشکی که هر دو عامل می تواند سبب افزایش نمره وضعیت بدنی گاو و افزایش خطر ابتلا به ناهنجاریهای متابولیکی و توازن منفی انرژی در دوره شیردهی بعد می گردد.معمولا تلاش می شود تا میزان حذف اختیاری در گله بالا باشد زیرا در این صورت دامدار دامهای دارای تولید پایین را حذف و دامهای پرتولیدتر را حفظ می کند واز این طریق می تواند سود را به حداکثر برساند.
به عنوان مثال مواردی که نرم افزار باید به طور اتوماتیک به آن پاسخ دهد :
۱-ترکیب گله دام به تفکیک نژاد
۲-ترکیب نژادی هر دام
می باشد.
منابع:
۱-مشکلهای مدیریتی گاوداری صنعتی در ایران و ارائه راهکارها (علی نیکخواه)
۲-بررسی تأثیر عوامل مدیریتی بر تولید و سودآوری مزارع صنعتی پرورش گاو شیری- مطالعه موردی جنوب استان تهران(سیدهاشم امینی شال ، احمدرضا یزدانی ، امیرحسین چیذری ، پژمان اعالیی بروجنی وحامد رفیعی)
۳- اسدیان، مجموع مقالات علمی و کاربردی تغذیه و پرورش گاو شیری. انتشارات رنگینه
۴-تأثیر تشخیص زود هنگام آبستنی بر مدیریت تولیدمثل گاو شیری(جلیل درستی ، احمد زارع شحنه و اردشیر نجاتی جوارمی)
۵-بررسی عوامل موثر بر حذف در گاوهای شیری هلشتاین شمال غرب ایران(نعمت هدایت ایوریق،کبری پوراسد آستمال ))
۶- لنگش در گاو شیری: تشخیص نادرست یا مداخلات درمانی نامناسب؟ (محسن نوری،ایرج نوروزیان،سید حسین مرجانمهر، حسین شاد)
۷- تعیین بروز تجمعی ورم پستان در گاوداریهای صنعتی استان تهران حمید شریفی، *مینا بداغ آبادی، محسن عادلی ساردوئی، جهانگیر کبوتری کتج، همایون بابایی
۸-نرم افزار های شرکت مدیران تحلیل گر سپاهان
تهیه کننده: مریم زمانی
کارشناس علوم دامی
